Een nieuwe visie op pijn
De automatische reactie bij pijn is dat we op zoek gaan naar de bron van de pijn, waar komt het vandaan? Bij een letsel door een trauma, operatie of acute heftige overbelasting is dat meestal snel duidelijk. Er is weefselschade en dat kan je zo zien, of indien nodig, vaststellen met Röntgen, echo of MRI. Maar bij veel acute of chronische pijn is er helemaal geen weefselschade en laten de beeldvormende onderzoeken ook niks zien. Wat nu? Dan valt het al snel onder het kopje "onbegrepen of aspecifieke pijn". Iets wat makkelijk leidt tot een aspecifieke behandeling of het advies er mee te leren leven. Een nieuwere verklaring voor de pijn is dat het dan wel moet komen omdat het zenuwstelsel overgevoelig is geworden. En inderdaad regelmatig speelt een overgevoelig zenuwstelsel een rol. Maar dit verklaart niet waarom de pijn wel op de ene plek zit maar niet op de andere. Als het overgevoelige zenuwstelsel de verklaring zou zijn dan zou het toch overal pijn moeten doen? Dat is in de praktijk echter nooit zo (nee, ook niet bij fibromyalgie).
Voorbeeld: deze mevrouw heeft chronische pijn van haar rechter been, de orthopeed heeft ernstige kraakbeenschade in de knie vastgesteld. Uitgebreide pijnrevalidatie heeft geen verbetering gegeven. Lopen zonder krukken is niet mogelijk. Het advies is: leren leven met de pijn en als je ouder bent een nieuwe knie. Als ik op verschillende plekken duw blijkt het dat veel plekken niet gevoelig zijn maar sommige echter extreem pijnlijk. Deze zeer lokale pijn kun je niet verklaren met een overgevoelig zenuwstelsel. Ook komt het niet door de kraakbeenschade (daar druk ik niet op). Wat is er in het weefsel aan de hand? Wat is hier de bron van de pijn?
We kunnen dit pas snappen als we op een heel nieuwe manier naar pijn gaan kijken. Pijn niet als reactie op weefselschade maar als beschermer van de cel, het leven, het organisme. Weefselschade is vervelend maar meestal niet levensbedreigend, ernstiger is het als het functioneren en overleven van de cel bedreigd wordt. We zijn per slot van rekening een meercellig organisme, een functionele samenwerking van cellen. Net als vissen kunnen cellen alleen overleven in een enigszins zoute (lees 'basische') vochtige omgeving. Het vocht waarin alle cellen in het lichaam leven heet de interstitiële vloeistof of 'grondsubstantie'. Dit vocht heeft de samenstelling van een dunne vloeibare gel, het bevindt zich in en om al onze spieren, banden, botten, pezen en organen. Waarschijnlijk is de grootste bedreiging voor de cellen verzuring van dit vocht waar ze in leven. En laat verzuring juist hetgeen zijn wat er gebeurt bij een ontsteking, een tekort aan zuurstof aanvoer (ischaemie) of overbelasting. Drie toestanden die we veel zien in situaties waar er pijn optreedt.
​
Ons lichaam zit vol met zenuwen die constant in de gaten houden wat de zuurgraad van deze gel is (chemosensoren). Als de gel verzuurt gebeuren er drie dingen:
-
er gaan signalen naar je emotionele brein (insula) waardoor je de impuls krijgt om in beweging te komen bewegen (bv als je te lang stil op een harde stoel hebt gezeten)
-
de beveiligingszenuwen (nocisensoren) in dat gebied worden gevoeliger waardoor je eerder spanning, stijfheid of pijn gaat ervaren.
-
de gel wordt stroperiger en plakkeriger. Er kan stijfheid en bewegingsbeperkingen ontstaan omdat de gel de universele smeerolie is van het lichaam. Het loopt niet meer 'gesmeerd'. Ook wordt de afvoer van afval -en ontstekingsstoffen belemmerd waardoor de situatie chronisch kan worden als er niet voldoende bewogen wordt..
Voorbeeld: je hebt een letsel, er is weefselschade, er is een ontsteking, het vocht verzuurt, wordt stroperig en plakkerig. Als het weefsel geneest en je gaat zodra het weer kan gevarieerd bewegen dan wordt de gel weer vloeibaar is zal je waarschijnlijk weer (pijn)vrij kunnen bewegen. Maar stel dat je dat bewegen uitstelt bv omdat je bang bent om te bewegen, te veel pijn hebt of niet bewegen mag in verband heling van het weefsel (bijv. bij een botbreuk). Dan kan de gel zo verharden dat hij niet meer zomaar met bewegen/oefenen soepel wordt. Meer gaan bewegen kan dan zelfs extra pijn veroorzaken omdat er bewegingsbeperkingen en verklevingen zijn ontstaan. Dan zal eerst de gel weer vloeibaar gemaakt moeten worden, iets wat ze wel 'liquify the fascia' noemen. Dit is het specifieke werkveld van de fasciatherapie. We hebben technieken ontwikkeld waarmee je de gel snel weer vloeibaar kunt maken. Daardoor worden de afvalstoffen weer goed afgevoerd, neemt de beweeglijkheid toe en zien we vaak snelle afname van pijn, zelfs als de klachten al vele jaren bestaan.
To understand and reduce pain we have to
Focus on Fluids!
Het is inmiddels bekend dat bij heel veel mensen met aantoonbare veranderingen in botten, gewrichten, kraakbeen en pezen, zoals slijtage, hernia's, peesscheuren etc er helemaal geen pijn is. Het lijkt er dus heel veel op dat niet de botten, de spieren, het kraakbeen (of de hersenen) de bron van pijn zijn maar het vocht wat zich rond deze structuren bevindt, het vocht wat het leefmilieu van onze cellen is. Het lijkt er echt op dat we pijn niet langer moeten koppelen aan (wel of geen) weefselschade, het gaat om iets anders. Nu kunnen we ook snappen dat mensen veel pijn ervaren terwijl er op de foto's niets te zien is. Nee, er is geen weefselschade maar er is wel iets aan de hand, iets dat verklaart dat je precies op dat bepaalde punt pijn hebt. Het weefsel is verzuurd, de gel is stroperig geworden, bindweefsellagen zijn verkleefd, je ervaart stijfheid, je ervaart pijn. Je zou kunnen zeggen dat veel pijn van het bewegingsapparaat in feite een kwestie van een 'verstopte afvoer' is. Het weefsel kan zijn afvalstoffen niet kwijt aan het lymfesysteem en de cellen krijgen het benauwd en er worden alarmsignalen afgegeven aan het brein, die de noodklok luidt "PIJN". (in de Engelse literatuur noemen ze dit Interstitial Lymphatic Stasis of I.L.S.)
​
Gelukkig is dit vaak goed te behandelen. We willen echt niet zeggen dat we nu alles op kunnen lossen, zover zijn we (nog) niet. Maar we hoeven chronische pijn niet meer te koppelen aan 'er maar mee leren leven'. Hieronder zie je een klein stukje uit de behandeling van het been van de mevrouw van de video hierboven. Natuurlijk is de artrose niet verminderd maar ze is nu pijnvrij en kan weer helemaal normaal functioneren (zelfs mountainbiken). We hadden de behandeling opgenomen en naar de orthopeed gestuurd. Hieronder zie je zijn reactie:
We zijn er van overtuigd dat er erg veel mensen onnodig met pijn rondlopen.
Het brein bedenkt zelf geen pijn, het brein reageert op de informatie (nocisensoriek) die het krijgt uit het lichaam. Hoe het op die informatie reageert is heel variabel en hangt af van veel verschillende factoren. Hoe gevoelig het zenuwstelsel is per persoon en per moment verschillend. Voor alle pijn (zowel acuut als chronisch) geldt de onderstaande formule:
Pijn = signalen uit lichaam x gevoeligheid zenuwstelsel
( = nociceptie)
Met signalen uit het lichaam bedoelen we hier: signalen dat de balans (homeostase) verstoord is. Die verstoring kan zijn op het gebied van temperatuur, mechanische krachten en/of chemisch milieu. Er is geen enkel bewijs dat er pijn bestaat waarbij het lichaam volledig in balans is en er geen nociceptie is. De hele dag door treden er kleine verstoringen van deze balans op maar die leiden gewoonlijk niet tot een pijn gewaarwording (gelukkig!). Ben je echter heel moe dan zou je wel steeds allerlei pijntjes kunnen ervaren, dat komt omdat vermoeidheid het zenuwstelsel veel gevoeliger (sensitiever) maakt. Voor meer hierover klik op de knop hieronder.